Avantür Türk sinemasının, en “garip” fantastik hikayelerinden birine sahiptir Çöl! Hayır hayır! Mevcut hikayeyi ilk etapta filmin içinde aramamanız gerekiyor! Bahsi geçen hikaye, filmin afişine yansıyan, ve işin aslını bilmeyen izleyicinin kafasında kocaman bir soru işaretini patlatan hikayedir!
Büyük bir kısmı denizde geçen filmin adı, ortalama bir alegoriye tekabül edecek şekilde “Mavi Çöl” dür! Jet yönetmen Çetin İnanç, filmin afiş tasarımı sırasında vuku bulan bu son derece fantastik hikayeyi şu şekilde anlatmaktadır :
“Afişleri basan kişi yanlış anlamış ve kafasına göre ismi değiştirmiş. Aslında filmin adı Mavi Çöl’dü, denizi çağrıştırsın diye koymuştuk. Fakat afişçi filmi görmediğinden, kendi kendine ‘Mavi çöl olur mu yahu, bu işte bir yanlışlık var’ demiş. Bize ulaşmaya çalışmış fakat bulamayınca da kafasına göre ‘aklında’ yanlış olan şeyi düzelmiş. Filmin adını Çöl olarak basmış yani. Eh onca afiş ziyan olmasın diye biz de jenerikteki ismi Çöl olarak yeniden yazdık.”
Görüldüğü üzere, Türk sinemasında fantezi, setlerin fersahlarca uzağına kadar ulaşabilmiştir. Gel gelelim tahmin edileceği üzere, Çöl’ün fantastik yapısı sadece bu afiş mevzusu ile de sınırlı değildir!
Öncelikle Cüneyt Arkın’ın canlandırdığı, baştan aşağı derilere bürünmüş olan motosikletli anti kahramanımız Kemal, vurdusu kırdısı bol bir avantür çeşitlemesi ile karşı karşıya kaldığımızı, davullu zurnalı bir biçimde ilan etmektedir bizlere! Bir nevi Türk usulü, biraz da ıslak bir vigilance örneğidir Çöl! Kemal ise, fiziken, anti kahraman kimyasındaki tanımların tamamına harfiyen uyan bir karakterdir.
Suç şebekesi… anti kahraman… kahramana kurulan kumpas… intikam arayışı vs gibi vigilance sözlüğünün demirbaş kalıpları kullanılmaktadır filmde. Ana karakterimizin hem sürüş kabiliyeti, hem dövüş tekniklerindeki ustalığı hem de fiziki tasarımı; kendisinin bu konsept için makyajlandığının açık bir kanıtıdır adeta! Elbette aksiyonun patladığı mekan da, dönemin Uzakdoğu filmlerinin de bir kısmında “ilginçliğine” tanık olduğumuz, açık denize demirlemiş olan bir gemidir. Bu noktaya kadar bilindik aksiyon kalıplarının uygulandığı Çöl, Kemal’in bir tahta parçasına bağlanarak denize atılması sonrasında, tonunu biraz daha değiştirir ve gerilim dozunun arttığı bir fantezi çeşitlemesine dönüşür!
Kemal’in açık denize demirlemiş bir gemiye dalması ve sonrasında yaka paça denize atılması, filmin kıvamını bulacağı son çeşni ile taçlandırılır. Bu çeşni de devasa bir köpekbalığıdır. Fakat köpek balığı, tek başına filmin fantastik yükünü sırtlamaz elbette! Nitekim köpekbalığının dişleri –neredeyse ilahi kabul edilebilecek bir tesadüf sonucu- Kemal’in tahtaya sıkı sıkı bağlandığı iplere denek gelince, Kemal kurtuluş biletini de kazanmış olur. Parçalanan tahtadan kopardığı parçayı köpek balığının gözüne soka soka öldürür.
Bundan sonra ise, Kemal’in intikamını kronolojik bir biçimde izleyeceğimizi düşünerek yanılırız. Nitekim Kemal, intikam almaya yemin ettiği suç örgütü tarafından satın alınan yakın arkadaşı tarafından öldürülür. Diğer bir tabir ile başarıya ulaşamamış bir intikam öyküsüne tanık olmanın haklı burukluğunu yaşarız!
Çöl, yurt dışında da hatırı kabul edilebilecek bir hayran kitlesi edinebilmiştir kendisine. Hatta Pazar gösterimleri için özel tasarım afişler ve İngilizce grafik çalışmaların mevcut olduğu lobiler de hazırlanmıştır film için. Bu durumda yurt dışında, ülkemizde bilindiğinden daha fazla bilinen ve rağbet gören bir aksiyon örneğidir.
Çöl, yapım ekibine teknik anlamda da belli başlı sorunlar yaşatmıştır. Tabi bu sıkıntıların en büyüğü hiç kuşkusuz Kemal ile köpekbalığının karşı karşıya geldiği sahnelerdir. Bu sahne, ülkemizde emsaline pek sık rastlamadığımız bir sahne olduğu için büyük önem teşkil etse de teknik ekip, köpekbalığını yüzdürmekte oldukça zorlanıyor. Bu durumda da Çetin İnanç devreye giriyor ve köpekbalığının içine giriyor! Sonuçta yerli avantür sinemanın, keyifli örneklerinden biri olarak kabul edilebilecek Çöl, başına gelen fantastik müdahaleler ve teknik aksaklıklara rağmen, Türk işi vigilance örneği olarak arşivlerdeki yerini alıyor…
Yazan: Fatih Yürür (2011)
Çöl, Motorsiklet ve Cüneyt Arkın Karizması
ÇÖL a.k.a The Desert – Turkish Jaws
1983
Yönetmen ve Senaryo:
Çetin İnanç
Yapım:
Mehmet Karahafız – Anıt Film
Oyuncular:
Cüneyt Arkın – Emel Tümer
Salih Kırmızı – Hüseyin Peyda
Osman Betin – Murat İnanç – Feryal Feray
Seslendirme:
Kunt Film
Cüneyt Arkın’ın sesi: Abdurrahman Palay
