Kemal Sunal filmi deyince insanların aklına komedi ve güldürü gelir hemen ama arasındaki fark şudur; bilinçli sinema seyircisiyle, popcorn izleyicisi dediğimiz irdelemeden sinemayı eğlence aracı olarak görüp derinliğine inmeyenlerin arasında Sunal’ın filmlerine bakış açısında uçurum vardır. Bir kısım insanlar Sunal filmlerini sadece çocukken veya belli bir erişkinlik seviyesine kadar gülünebilecek basit bir sınıfa sokar. Kendi gözlemlerime dayanarak ilk gözüme çarpanlardan biri kadın izleyicilerin bu filmlere karşı ilgisinin azlığı ve beğendikleri filmler arasına sokmamasıdır. Erkekler için ise çok küçük bir zümre dışında dışında Kemal Sunal sevmeyen görmedim diyebilirim ki diğer tarafta eskiden izleyip zevk aldıkları kung-fu filmine karşı bile yıllar sonra ilgisini ve sevgilerini korumaları da notlarım arasındadır.
Bana göre Kemal Sunal‘ın filmleri asla salt komedi gözüyle bakılamayacak kadar içinde derinlik barındıran, bu ülkeyi ve insanlarını çok iyi yakalamış filmler bu suretle de asla değerini-güncelliğini kaybetmeyecek. 1978 senesi ise benim bu çok kıymetli bulduğum Sunal yapıtları için altın bir tarih. Hepsi birbirinden sevimli 5 film ki bunlara ileriki yazılarımda da değineceğim hepsi birer klasik. Bu tarihte çektiği 5 filmin 4 ünün yönetmeni ise Osman Fahir Seden. Ali Kemal Sunal yapımcısına gişesi az Dokunmayın Şabanıma filminden sonra ”Osman abi filmleri şişirerek çekiyor, özensiz” gibi memnuniyetsiz ifadeler kullanması ve kendisini Kartal Tibet in yönetmesini istemesiyle kariyerinde ileriki zamanlarda düşüş yaşayacaktır. Şahsi kanaatim 80’lerde Tibet-Sunal işbirliklerinin çoğunun vasat olduğu. Sunal keşke en azından Yüz Numaralı Adam filmini bir kez daha izleyip bu kararı verseymiş diyorum.
Film tipik bir ” Şaban filmi” olarak geçiriyor ilk yarım saatini. Hababam Sınıfında onu meşhur eden karakterin ismi dahil tüm özelliklerini de yanında getirmiş Kemal Sunal. Şaban 3 çocuklu fakir bir ailenin en büyüğü. Girdiği işlerde türlü sakarlıklarından en fazla 3 saat kalabilmiş, kadınlara karşı utangaç ve sanırım o dönem ülkemizde çokça sinemalarda ilgi gören karate filmlerinden etkilenip bir karate kursuna yazılmış çok istekli ama beceriksiz bir kursiyer. Süt satarken su karıştıran babasına bunun için laf vuracak kadar da dürüst ve bizden biri.
Ailesini film içindeki sunumu ve ağırlığı gayet yerinde olmuş,sönük kalmadan çok iyi bir destek sağlamış. Filmdeki sahne ve müzik uyumları mükemmel. Fesuphanallah ve Çilli Bom gibi dönemin popüler parçalarının enstrümantal yorumları filmin ruhuna çok olumlu yönde bir katkı sağlamış. Şaban tesadüf eseri reklam kampanyalarına yeni bir yüz arayan şirketin güzel çalışanına zor bir durumunda yardım ediyor, bu iyiliğini gören kız da yeni kampanya için onu şirkete davet ediyor. Hiç okumadan reklam sözleşmesine imza atan Şaban Erkök dönüşü olmayacak bir yola girdiğinin farkında değil tabi.ki.
Oya Aydoğan‘ın bence en güzel göründüğü, rolüne en çok yakıştığı tek güzel filmi. Filmde hem doğal güzelliğiyle gözlerimize hem de Ayşin Atav‘ın çok başarılı dublajıyla kulaklarımıza hitap ederken hiç sırıtmıyor. Aynı şeyi önceleri oğlunu yerden vuran sonraları parayı ve şöhreti görünce dümeni kıran baba rolünü süper oynayan Ali Şen içinde söylemek mümkün. Rıza Tüzün‘ün dublajıyla son kez bizlerin karşısına çıkıyor ve bu özdeş ikili bu seneden sonra Tüzün ün vefatıyla mecburen ayrılıyor.
Şaban’ın televizyon programına katıldığı sahnelerde filmin hem mesajını inceden verdiği hem de doğal bir komedi anlayışını benimsediği harika anlara sahip. Süleyman Turan‘ın konuk oyuncu olarak göründüğü bu bölümlerde Oya Aydoğan‘ın bel planda müthiş resimleri yakalanmış. Filmin bir diğer Oya’sı olan ve şişman Zeynep e can veren Oya Akkartal’da filmin fiziksel espri ihtiyacına ölçülü biçimde cevap vermiş.Filmin belli anlarında konuya dahil oluyor ve görevini kendi sınırları içinde yerine getiriyor.
Bana göre bu filmin en önemli özelliklerinden biri de figüranların bile unutulmaz repliklere sahip olup seyirciyi güldürmesi. Sönük kalmadıklarına Asım Par‘ın “dikine pançoz” ve Kudret Karadağ‘ın unutulmaz ”Yok. Beşiktaş ın sol açığı Şaban” repliğini örnek verebiliriz. Filmin ilginç sahnelerinden biri de Oya Aydoğan‘ın araba kullandığı kısım. Aslında arabayı kullanmıyor arka koltukta oturmuş ve kendisine uzatılan direksiyonu çevirir gibi yapmış.
Reklamı yapılan ürünlerin safsata olduğunu yırtılan kumaşlarla anlamaya başlayan Şaban sokaktaki vatandaştan da tepkiler görünce kullanıldığını anlamaya başlar.Reklamını yaptığı inşaatın çöküp insanların yaralanması üzerine gemileri yakar ve işi bırakmaya karar verir. Şirketin sahibi Can Bey (Cem Erman hayatının rolünde) önce kibarca Şaban‘ı parayla ve vaatlerle kandırmaya çalışır ama karşısındakinin kararlığını görünce filmin bu ana kadar süren neşeli havası değişmeye başlar. Tehditler yağdıran Can Bey ilk darbeyi basının önünde ona güya hibe ettiği ama aslında tapusu bile olmayan daireden Şaban ve ailesini polis zoruyla dışarı attırarak vurur. Filmin en beğendiğim sahnesi de Makaram Sarı Bağlar‘ın Esin Engin Orkestrası yorumuyla duygusal girişiyle başlar. Müziğin eşlik ettiği sahnede Şaban‘ın annesiyle olan diyalogu ve ailenin çaresizliği güzel resmedilmiş. Şaban‘ın patrona karşı olan tiradı da unutulmazlar arasında. Şaban’ın cesur ve fedakar yanını ilk defa bu sahnelerde görürüz.
Bu ana kadar güzel giden hikaye yerle bir olur. Şaban artık bir hayırlı evlat,bir reklam yıldızı, halkın sevgilisi değildir. Herkesi kandıran bir yalancıdır. Şaban ise kendisini reklamlar konusunda kandırdığını düşündüğü ve içten içe sevdiği ama aslında Can Bey le flörtleşen Ayşe’ye (Aydoğan) çok içerlemiştir sadece. Can Bey in yaptıkları bununla da sınırlı kalmaz çünkü Şaban‘ın okumadığı sözleşmedeki ağır maddeler onu beş parasız ve borçlu bırakacak düzeydedir. 30 yıllık gecekondularından da çıkarmaya çalışır. Bundan sonra filmin hüzünle neşenin iç içe geçtiği çok iyi kotarılmış finali bizi bekliyor. Benzinle kendilerini yakma tehdidi ve tüfekle polisleri yaklaştırmama sahneleri neşeli durumlar yaratıyor. Filmin başından sonra rolleri sönükleşti sandığımız iki kardeşte bu finale bağlanan sahnelerde tekrar ortaya çıkmış. Çişli benzinle kendileri yakma tehdidi içeren sahnelerde 3 kardeş kahvaltı sahnesinden sonra bu kadar sahici görünüyor.
Bu iki kardeşi oynayan Feridun Şavlı ve Asım Par’a ayrı bir parantez açmak istiyorum . Şavlı H.Sınıfı serisinde Domdom Ali rolüyle meşhur olmuş 1978 e kadar 9 filmde rol almış sonra memleketi Burdur da kırtasiyecilik yaparak hayatını sürdürmüş. Önce trafik kazasında kolunu kaybeden sonra da kalp krizinden 43 gibi erken bir yaşta vefat eden oyuncunun adı memleketinde bir sokağa verilmiş. Asım Par ise kamera arkasında başladığı sinemaya sonradan oyuncu olarak emek vermiş ama sonraları sessiz sedasız kaybolmuştur. Konuk oyuncu olarak komiser rolünde oynayan Reha Yurdakul ise uyumsuz dublajı dışında filmin renklerinden.
Direnişe geçip evi Can Bey e teslim etmeyen Şaban televizyona tüm gerçekleri anlatacağını söyler. Can Bey bu sefer geri adım atar cazip teklifler sunar ama Şaban kabul etmez.Televizyona anlattığı gerçeklerle bir nevi günah çıkaran Şaban ın buradaki duruşu çok hoş çünkü aynı zamanda filmin vermek istediği mesajı belirten yerler. Ben salt komedi filmi değilim dediği yerler diyebiliriz.
Filmin çekildiği mekandaki fakir semt aktüel çekimlerle iyi resmedilmiş. Bu ciddi sahnelerden sonra Şaban ın karateci kimliği de dublör ve Fesuphanallah şarkısının yardımıyla neşeli bir hale geliyor. Kötü adamları tek tek döven Şaban demin yaptığı konuşmadan sonra halkın güvenini kazanmıştı şimdi de cilasını çekiyor. Kahramanlığını pekiştiren bu sahneler gayet güzel ve komik olmuş.
Filmle ilgili yazıma son verirken aklıma takılan iki olayı daha belirtmek istiyorum.
Finalde Oya Aydoğan niye omuzlara alınmış acaba settekiler engel mi olamadı ?
Final mutlu sonla bitiyormuş gibi görünse de aslında evden çıkacağını söyleyen Şaban ve ailesini beş parasız, evsiz, nasıl mutlu son bekleyebilir ?
Omuzlara alınan Şaban’ın sunduğu resim ise Kemal Sunal‘ın Türk halkının gözündeki yerini betimler biçimde…
Sinematik Yeşilçam için yazan Can Sönmez
Gerçekten çok güzel bir yazı olmuş, elinize. Benim de en çok sevdiğim Kemal Sunal filmlerindendir. O filmin başındaki berber sahnesi, “Bu paraya şey bile çekilmez” repliği.
Severek izlediğim (canım sıkıldıkça) bu harika filme yakışan, harika bir yorum olmuş. Kutlarım.
Film için güzel bir yazı olmuş ancak yazının sonunda sorduğunuz soru dikkatimi çekti aslında film mutlu sonla bitiyor filmin son sahnesinde ev tapusunu ve senetleri komiser alıyor yani evsiz kalmıyolar