Kaya Örkaracalar‘ın 2002 yılında Radikal gazetesinde yer alan Türk Örümcek Adamlar yazısı. Bu Çok ilginç bir paylaşım çünkü yazı yazıldığı zaman sevgili Metin Demirhan hala hayattaydı ve hala o zaman kayıp olan Örümcek Adam filmi de halen bulunamadı. Yazının Radikal Gazetesindeki versiyonu için BURAYA tıklayınız.
Türk Örümcek Adamlar
Ne kadar övünç meselesi sayılması gerektiği tartışılabilir ama şu an gişe rekorları kırmakla meşgul Spider – Man filminden onyıllar önce, hatta 1978‘de Amerikan televizyonları için çekilen ve Türkiye dahil Avrupa’da sinemalarda vizyona giren düşük bütçeli Amazing Spider – Man filminden bile yıllar önce dünyanın ilk Örümcek Adam filmlerinin Yeşilçam’da çekilmiş olduğu gerçek. Her ne kadar Yeşilçam’ın Örümcek Adam‘ının biraz, açıkçası bir hayli farklı bir Örümcek Adam olduğu yadsınamasa da.
Bütün popüler sinemalar gibi, Yeşilçam‘ın da dönem dönem belli türlere furyalar halinde yönelmek gibi bir huyu olduğu malum. 1960‘ların ikinci yarısı ile 1970‘lerin ilk yarısındaki furyalardan biri de o yılların en önemli sinema dergisi Ses‘in ‘Yeşilçam’da Garip Filmler‘ başlığıyla mercek altına alma ihtiyacını hissedeceği, çoğu çizgi roman kökenli, maskeli ve kostümlü kahraman filmleriydi. Süpermen, Batman, Mandrake, Kızılmaske, hepsi ama hepsi Yeşilçam’da en az bir filmle peydah olmuşlardı.
İşte Örümcek Adam‘ın Türkiye serüveni de bu furya içinde gerçekleşmiş. Hatta bu furyanın ilk ürününün Cevat Okçugil‘in 1966‘da çektiği ve yardımcı rollerden birinde unutulmaz Neriman Köksal‘ın oynadığı Örümcek Adam olduğu anlaşılıyor.
Bu oldukça erken bir tarih çünkü Spider- Man‘in ABD‘de piyasaya ilk çıkışı 1962’dir! Ülkemizin ve de dünyanın bu ilk Örümcek Adam filmi bugün Metin Demirhan gibi ‘unutulmuş filmlerin iz sürücülerinin’ bütün çabalarına karşın ne yazık ki halen ‘kayıp film‘ statüsünde. Türk Filmleri Sözlüğü’ndeki tek cümlelik konu özetinden, Örümcek Adam‘ın ‘polise ve bağımlı olduğu şebekeye karşı’ ikili oynayan bir çeşit anti-kahraman olduğu, yani Marvel Yayınları’nın kötülere karşı savaşan iyilik timsali kahramanından biraz farklı bir tipleme olduğu izlenimi ediniliyor.
Çizgi roman araştırmacısı Levent Cantek’in işaret ettiği gibi o yıllarda ülkemizde de yayımlanan Örümcek (Spider) adlı bambaşka bir anti-kahraman çizgi romanı belki de bu bağlamda kısmi bir esin kaynağı olmuş olabilir. Öte yandan filmden baki kalan bir fotoğrafta, Örümcek Adam‘ın tepeden tırnağa örümcek ağı deseniyle kaplı kostümünün Marvel‘in Spider-Man‘inkinin tıpatıp kopyası olmasa da bariz biçimde doğrudan ondan esinlendiği görülüyor.
Yani Okçugil‘in Örümcek Adam‘ının isim ve görünüm itibarıyla kesinlikle Amerikalılar’ın meşhur Spider-Man‘inden, muhteviyat itibarıyla ise muhtemelen Fantoma, Killing (ve Spider) gibi Avrupai anti-kahraman ekolünden esinlenmiş olduğu söylenebilir.
Kostümlü zalim!
Bir başka Z-tipi Yeşilçam ürünü olan Örümcek (1972) adlı filmin ise ismi yanıltmasın, Örümcek Adam’la uzaktan yakında ilgisi yok, muhtemelen böyle bir iddiası da yok: Bir ara televizyonda da gösterilmiş olan bu filmdeki baş karakter, yalnızca göğsünde örümcek deseni olan motorsikletli bir kahraman o kadar. Fikret Uçak‘ın 1973‘te Tual Film için çektiği 3 Dev Adam ise gerçekten de inanılmaz bir film çünkü Örümcek Adam‘ı bir diğer Amerikan çizgi roman kahramanı olan Yüzbaşı Amerika ile karşı karşıya getiriyor ve Meksika menşeli bir kahraman olan maskeli güreşçi Santo‘yu da işin içine katıyor!
3 Dev Adam‘ın orijinal film materyalleri bir yangında zayi olmuşsa da çok şükür Avrupa’daki Türk toplumu için 1980‘lerde her nasılsa Almanya‘da video piyasasına çıkmış olduğu için kötü video kopyaları mevcut. Marvel‘in iyi yürekli kahramanı, Yeşilçam‘ın elinde sadist bir caniye dönüşmüş 3 Dev Adam‘da…
Film, genç bir kadının deniz kıyısında boğazına kadar kuma gömülü olduğu bir sahneyle açılıyor; kıyıya çekilmiş bir teknenin motoru, talihsiz kadının başının hemen yakınındadır. Motor çalıştırılır ve olay mahallindeki bir başka genç kadının bacaklarına kan sıçramasından kuma gömülü kadının akibetini anlarız.
Bu vahşet, maskeli ve örümcek deseni içeren kostümlü bir zalim tarafından gerçekleştirilir… Tarihi eser kaçakçılığı yapan ‘Örümcek Çetesi’ Türkiye’ye musallat olmuştur ve Yüzbaşı Amerika ile ortağı Santo, Türk polisine yardımcı olmak amacıyla İstanbul’a gelirler. Yzb. Amerika‘yı Dünyayı Kurtaran Adam‘da (1982) Cüneyt Arkın‘ın yardımcısı olarak belleklerimize kazınan Aytekin Akkaya, Santo’yu ise Kunt Tulgar‘ın Tarzan Korkusuz Adam‘ında (1974) Ormanlar Kralı‘nı oynayan Yavuz Selekman (Levent Kırca‘nın Son filminin bir sahnesinde parodisi yapılan oyuncu) canlandırıyorlar.
İnsanın ağzını açık bırakan açılış sahnesi hariç, 3 Dev Adam genellikle bitmek tükenmek bilmeyen kavga-dövüş, kaçmaca – kovalamaca sahneleriyle dolu bir film. Bir-iki sahnedeki temkinli erotizm dozu ile de çeşni katılmaya çalışılmış.
Fikret Uçak‘ın bir röportajda söylediğine göre, 3 Dev Adam zamanında bir Arap dağıtımcı sayesinde Kuzey Afrika‘nın pek çok ülkesinde gösterime girmiş. Türkiye‘de daha yeni yeni yeniden keşfediliyor olsa da Batı’da çoktandır kült film mertebesinde addediliyor.
Ne de olsa, Yeşilçam’ın sayısız ‘garip ama gerçek’ vakalarından biri.
Not: Yazı Kaya Özkaracalar‘ın izniyle kaynak verilerek yayınlanmaktadır. Banner tasarımı Utku Uluer‘e aittir