1950’li yıllarda dünyada ve 1960’lı yıllların ortalarında ülkemizde yaygınlaşmaya başlayan uzunçalar albümler, 30X30 ölçülerine sahip kapakları ile grafik ve fotoğraf sanatı için ideal uygulama alanına sahiptirler.
Batı’da uzunçalar plakların altın dönemine baktığımızda, çoğu zaman bir satış ve pazarlama taktiği olarak pin – up modellerin erotik pozlar sunduğu ‘’cheesecake’’ diye tabir edilen albüm kapaklarına rastlarız.
Ülkemizde ise bu akımın tezahürü olarak, batının algıladığı ‘’oryantalist’’ bakış açısının yansımalarını dansözler olan kapaklı uzunçalar albümlerde görebiliriz.
2. kuşak dansözler imizin altın çağına denk gelen 1970’ler boyunca özellikle yurtdışı pazarı için yapılan bu albümler ‘’exotic, oriental,belly dances, turkish folk music’’ gibi kapak yazılarıyla ambalajlanarak piyasada alıcı bulur. (Aşağıda detaylandırdığım Nejla Ateş Fenomeni daha erken dönem olması ve ve kapak kızı olduğu tüm albümlerin yurtdışında çıkmasıyla istisnai bir örnek)
Bu yazımızın kapak görseli olan ve kısa bir süre önce yurtdışında yayınlanan ‘’Turkish One Hit Wonders’’ isimli çok fazla duyulmamış sanatçı ve gruplardan eserler içeren ‘’içerik-kapak ve albüm ismi’’ tamamen birbirinden tezat uzunçalar vesilesiyle, Yeşilçam filmlerinde de rol alan 1950’ler, 1960’lar, 1970’ler ve 1980’lerde uzunçalar kapak kızı olan dansözlerimizi hatırlamış olalım.
İlk bölümde aşağıdaki dansözler sırasıyla: Nejla Ateş, Özel Türkbaş, Prenses Banu ve Hülya Babuş
Nejla Ateş
Nam-i diğer Turkish Delight. Uluslararası şöhrete erişen ilk büyük dans sanatçımız. 14 yaşında Ses Tiyatrosu’ndaki operette dans dünyasına ‘’Tatar Naciye’’ olarak adım atan Ateş, 1949 ve 1965 yılları arasında aralıksız 17 sene boyunca Kıbrıs, Beyrut, Kahire, Napoli, Roma, Paris, New York, Miami ve Las Vegas’da sanatını icra etti. 1952’den memlekete döneceği 1965 yılına kadar Amerika’da yaşadı. Aslan Yürekli Richard (1954) ve Son of Sinbad (1955) filmlerinde dansederek ismini duyuran Ateş, Broadway’de bir sene kapalı gişe oyanayan Fanny müzikalinde zamanın ünlü opera ve film artistleriyle sahne aldı. Müzikalde seslendirdiği ‘Kaşık Havası’, ‘Shika Shika’ ismiyle oyunun uzunçalar albümünde yer aldı. İtalyan heykeltıraş Albino Marco tarafından heykeli yapıldı, hayattayken onore edildi.
Kapak kızı olarak egzotik güzelliğini sunduğu, uluslararası ününü kanıtlayan uzunçalarlar şöyle;
Mohammed Al Bakkar And His Oriental Ensemble – Port Said Music of Middle East (1957), Gianni Monese And His Orchestra – Oriental Fantasy (1958)
Nejla Ateş -The Turkish Delight (1958)*, London Filarmonic Orchestra – La Boutique Fantasque (1958)
Ali Beirut’s Orientales – Music Of The Near East (1959), The Derbecki Ensemble – Dabkie, Exotic Dances Of Middle East (1963)
Eddie Kochak – All Night in A Harem with Your Favorite Belly Dances (1965), Artie Barsamian And His Orchestra – More Belly Dance, Music Of The Near East (1971)
ve son olarak toplama albüm Katanga ! Blues & Rhythm, Popcorn, Exotica and Tittyshakers ! (2013)
Uzun ve yoğun geçen ABD yıllarını geride bırakarak 1965 yılında memlekete dönen Ateş, aralıklarla sanatını icra ettikten sonra köşesine çekildi.
Yakalandığı kanser hastalığı sebebiyle 1995 yılında aramızdan ayrıldı.
*Kendi adına çıkarılan uzunçalar, 2 şarkı seslendirdi.
Özel Türkbaş
1940 doğumlu Özel Okumuş, henüz yedi yaşındayken Ankara Devlet Tiyatrosu’nun çocuk oyunlarında sahne almıştı. İlerleyen yıllarda ailesi Ankara’dan Istanbul’a gelip yerleşmiş ve kız kardeşi Tancan’la beraber ‘’Özel Kardeşler’’ adıyla halk türküleri okumaya başlamışlardı. 1955 yılında rol aldığı’’Günah Köprüsü’’ filminde tanıştığı aktör Ayhan Türkbaş ile evlenip eşinin soyismini aldı.
1950’li yılların sonuna kadar birkaç Yeşilçam filminde daha göründükten sonra 1960 yılında eşiyle beraber ABD’ye göç ederler.
Kendisinden önce ABD de ismini duyuran meslektaşı ve arkadaşı Nejla Ateş’ten bayrağı devralır. Dallas’da sahnelenen Thais operasında rol alır, 1964 New York Dünya Fuarı Morocco pavyonunda dansedip şarkı söyler.
60’ların ilk yarısında ABD’de piyasaya sürülen bir nevi Türk Müziği tanıtım plağı niteliğindeki toplama albüm; ‘’Keyif in Istanbul’’ uzunçalarının kapak fotoğrafı, Türkbaş’ın dans kariyerinin ilk dönemlerinde verdiği pozu kapağına taşıdığından önemlidir.
ABD’de ve ülkemizde kendi adına altı adet uzunçalar çıkarmıştır. Kanuni Ahmet Yatman’ın önerisiyle yapılan plaklar kendi kurdukları ‘’El-Ay Records’’ tarafından yayınlandı.
Bu albümlerde Mustafa Kandıralı, Tarık Bulut, Yılmaz Şanlıel, Baki Duyarlar, Mustafa Özkent, Aka Gündüz Kutbay gibi önemli müzisyenler yer alır, dansözler için farklı olarak Türkbaş’ın söylediği şarkılar da vardır. Bu uzunçalarlar şöyle;
How To Make Your Husband A Sultan (1972), How To Belly Dance For Your Sultan (1973)
Alla Turca, The Turkish Way (1975), Music For Belly Dancing (1977)
Sırasıyla Amerika ve Türkiye baskısı ile Dance Into Your Sultan’s Heart (197X)
Ve son olarak Kısmet (197X)
Ülkemizde 1970’lerde çıkan birkaç uzunçalar kapağında yine kendisine rastlıyoruz:
Hasan Yarımdünya’nın 1976 tarihli Şenay etiketli dansözler Sulukule Serisinin 5. Albümü: ‘’Çampara’’ ve Oscar Plak etiketli ‘’Modern Sulukule’’
1970’lerde Amerika’da önemli Tv şovlarında yer alıp, göbek dansı ile ilgili kitaplar yazdıktan sonra emekli oldu.
2012 yılında hayatını kaybetti.
Prenses Banu
1954 İzmir doğumludur, asıl adı Banu Tükel’dir.
Film yıldızı olma hayaliyle geldiği İstanbul’da Kudret Şandra tarafından keşfedilmiştir. 1970’lerin ilk yıllarında fotomodellik de yapmıştır.
Bugüne dek dünyanın hemen hemen yerinde dansedip, isim yapmıştır. Dışişleri ve Kültür Bakanlıklarının yurtdışı etkinliklerinde ülkemizi temsil ettiğinden ‘’Milli Dansöz’’ lakabını almıştır. Uluslarası şöhrete sahip Prenses Banu, uzun yıllar İtalya ve Mısır’da yaşadı. Suudi Arabistan Prensi Abdullah ile evlenip ayrıldı. Bundan dolayı ‘Prenses Banu’ adını aldı.
1974’de Çılgın Arzular isimli filmiyle Yeşilçam dünyasına atıp, başrol oynar ve diğer örneklerin aksine filmde dansöz rolünde değildir. 80’lerde bir kaç filmde daha görünür fakat dans tutkusu ağır bastığından bu macera rafa kalkmıştır.
70’li yıllar boyunca pek çok uzunçalar kapağında kendisini görüyoruz:
Mustafa Kandıralı’nın Şenay Plak etiketli ‘’Klarnetle Oyun Havaları’’ ve ‘’Oyun Havaları Volume 2’’
Mustafa Kandıralı’nın As Plak etiketli ‘’Oyun Havaları’’
Cengiz Coşkuner’in 1973 tarihli ‘’Oyun Havaları’’ uzunçalarının ön ve arka kapağı,
Kemani Cavit Deringöl’ün Gönül Plak’tan çıkan ‘’Oyun Havaları’’ ve Ünlü İtalyan alto saksafonist Fausto Papetti’nin ‘’16 Raccolta’’ uzunçalarının yerli baskı uzunçalar kapağı,
Mükemmel bir müzikaliteye sahip, 1975 tarihli Ezgi plaktan çıkan toplama albüm; ‘’Modern Sirto Longa ve Oyun Havaları’’,
Son olarak 1984 yılında Esin Engin Orkestrası’nın Türkola Almanya etiketli ‘’Modern Oyun Havaları’’ ve aynı yıl Oscar Plak’tan çıkan Esin Engin Orkestrası ‘’Süper Oyun Havaları’’,
Klasik Mısır Göbek Dansı’nın dünyadaki önemli temsilcilerinden biri olan Prenses Banu’nun National Geographic Channel tarafından belgeselinin çekildiğini hatırlatalım.
Hülya Babuş
50’li yılların dansözlerinden. Birkaç Yeşilçam filminde de raksederken görürüz kendisini. Hakkında bilgi, belge ve dökümanlar nispeten sınırlı. 1971 tarihli İngiltere yapımı ‘’Kontes Drakula’’ isimli korku filminde tavernada dans ettiği küçük bir sahnesi vardır, coşturduğu kalabalıktan soyismini duyarız.
Hüsnü Özkartal idaresindeki Regal Saz Heyeti’nin 1968 tarihli ‘’A Taste of Turkey – Türk Lokumu’’ isimli uzunçalarının kapağını çıtı pıtı haliyle süslemektedir.
Yazan: Sabahattin Bilgiç
Uzunçalar Kapaklarındaki Dansözler – 1 … devamı haftaya!!!
One thought on “Uzunçalar Kapaklarındaki Dansözler (1)”