Anadolu Westernleri Alemine Bir Yolculuk

ANADOLU WESTERNLERI

 
19.yy Fantazyaları :
 
Amerikan Westernleri’nin İtalyan takipçilerinin türe yepyeni bir anlam kazandırdığı dönemde, bu popülariteyi kendi tarihiyle harmanlayan pek çok ülke bulunduğu toprakların westernini yaratıyordu. Spaghetti’ler için de bir esin kaynağı olarak düşünülebilecek Samuraylar dönemi Japonyası bu yaratıcılık sürecinin örneklerinden birisidir.
 
Temel olarak 19.yy ile ilişkilendirilen bu kanunsuzluk ortamının sonsuz özgürlüğü Balkanlar, Güney İtalya ve hatta Orta Doğunun belli bölgeleri için tasvir edilebildiyse elbette ki Anadolu için de böyle bir kurguyu yaratmak kaçınılmazdır.
 
Natuk Baytan’ın yönetiminde ki Hacı Murat serisi dönem olarak westernlerle kesişen ve içerdiği temaları Kafkasya üzerine şekillendiren bir doğu westerni olarak düşünülebilir. Federal Meksikalıların yerini alan Ruslar ve onlara karşı bir özgürlük mücadelesi içerisine giren halk kahramanı olarak Hacı Murat, Spaghetti’lerin Akdeniz havası itibariyle özenle üzerinde durduğu Meksika coğrafyasına karşı bir cevaptır.
 

 
Anadolu’ya geçiş:
 
1960’lı yılların ortalarından itibaren salonlardan taşraya doğru kayan Yeşilçam, köyden kente göç olgusunu ve bunun sosyal sonuçlarını inceleyen yapımların beraberinde tamamen köy yaşamı üzerine şekillenen hikayelere de ağırlık vermeye başlar. İkinci grupta değerlendirilen filmler içersinde özellikle sinemamızın Çirkin Kral’ı Yılmaz Güney’in bazı filmleri Western temalarını Anadolu hikayeleri ile beraber harmanlar.
 
Tarihi macera filmlerimizin vazgeçilmezi, bu fantazya içerisinde halkın en kolay algılayabileceği unsur olan “Yiğit” mitidir. At, avrat ve silah üçlüsü temeliyle, üzerine halk türküleri derlenen taşra yiğitleri, Anadolu Westernleri’ninde temelidir.
 
Spaghetti’lerin isimsiz ve kural tanımaz anti kahramanlarına karşı Anadolu Westernleri’nin kahramanları feodal düzenin bir parçası olmakla beraber kimi zaman törelerin birebir uygulayıcısı; Kimi zaman da varolan düzene karşı başkaldıran karakterlerdir.
 
 

 
Detaylarda Kalanlar:
 
Spaghetti Westernleri’nin temel özelliği olan şiddet ve işkence, Anadolu Westernleri’nin de temel avantür özelliğini oluşturur. Özellikle ırza geçme ve işkence temaları birbirine paralel olarak işlenir. İğfal edilen kadın ve onun öcünü almak için harekete geçen kahraman figürü sinemanın varoluşundan beri en geçerli konulardan biri olan “intikam” hikayelerinin kurmacası için yeterlidir. İntikam hikayelerini destekleyen bir diğer önemli unsurda Anadolu Westernleri’ne etnik sıfatını kazandıran detaylardan biri olan Kan Davası temasıdır.
 
Kimi zaman tecavüzün ardından gelen töre baskıları ise hikayelerin etnik unsurları ve eleştirel yönü için bir başka garantili yolu oluşturur. Anadolu Westernleri, kan davası, dağa kadın kaldırma, evin kapısına Kanlı Çarşaf asma, mağaralarda konuşlanmış eşkıya temaları arasında erotizmi de kendi sınırları çerçevesinde westernlerde pek görülmeyecek şekillerde sunmaktan çekinmez. Yazı dizimizin ikinci bölümünde ele alacağım Acı Pirinç bu etnik erotizme ait bazı detayları içeren bir çalışmadır.
 
Spaghetti Westernler için kendi dönemlerinin için teknoloji harikası sayılabilecek silahlara karşı (mitralyözler gibi) Anadolu Westernleri’nin Tek Kırma yada çifteli avcı tüfekleri ve dede yadigarı Altı Patlar Revolverleri bulunur. Kaldı ki çok sınırlı imkanlar ve konu yumağı çerçevesinde herhangi bir devrim yada direniş hareketi içermeyen filmler olduklarından mitralyöz gibi silahlara gerekte yoktur.
 
Spaghettiler için önemli bir unsur olan mekanik buluşlar ise özellikle Yılmaz Güney’in ACI filminde çan sesiyle görmeyi öğrenmeye çalışarak hoş bir gönderme yaptığı detay olarak Spaghetti – Anadolu ilişkisini anlatmaya yeterli olacaktır.
 
Amerikan Westernleri için Monument Valley, Spaghetti’ler için İspanya’nın Sierra Nevada bölgesi türün pek çok filminin vazgeçilmez mekanları ve bir çeşit coğrafi etiketidir. Anadolu Westernleri’nde bu coğrafi unsurun karşılığı Ürgüp yöresi ve Ihlara Vadisidir. Bazı örneklerde mekan biraz daha güneye kayarak Fırat nehri kıyıları tercih edilir.
 

Oyuncular:
 
Türün en önemli erkek karakterleri olarak Yılmaz Güney, Yılmaz Köksal, İrfan Atasoy ve Tamer Yiğit; Kötü adamları olarak ta Erol Taş, Bilal İnci, Hayati Hamzaoğlu ve Kazım Kartal ön plana çıkmaktadır.
 
Westernlerin Calamity Jane’ini bir tarafa bırakırsak Spaghetti’lerde sosyal uçurumlara parmak basılması amacıyla ön plana koyulan ve etkin olamamış kadın karakterlere karşı Anadolu Westernleri’nin Fatma Girik gibi çok önemli bir kadın karakteri bulunmaktadır. Kutsal anne ve öcünü alan yiğit profilinin en başarılı yorumcusudur.
 
Western’lerde hayatta kalabilecek kadar şanslı olan bilge dede karakterine karşı Anadolu Westernleri’nin “Eren – Ermiş” karakteri olarak Danyal Topatan’ı da unutmamak gerekir.
 
 

 
Sinematik Yeşilçam için Hazırlayan:  Gökay GELGEC (Yojimbooo) – Ağustos – 2021

2 thoughts on “Anadolu Westernleri Alemine Bir Yolculuk

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir