Türk Sineması’yla özdeşleşmiş sokak Yeşilçam’ın İstanbul’da yer almasından ya da paranın, sermayenin orada bulunmasından Türk Sineması’nın da merkezi İstanbul olmuştur. Hal böyle olunca da Türk filmlerinin çok büyük bir kısmı İstanbul’da çekilmiştir. İstanbul’da çekilen filmlerin nerede çekildiği konusunda birçok sosyal medya hesabı bulunmaktadır. Bu İstanbul mekanlarının birçoğu varlığını korumakta, izleyicileriyle buluşabilmektedir.
Ancak konu Türk Sineması ve Ankara olunca, görünüm biraz daha daralıyor. 13 Ekim günü Başkent oluşunu kutlayan Ankara, Türk Sineması’nda pek de tercih edilmemiş.
Kendini bir Ankara hayranı olarak tanıtan gazeteci Uğur Kavas, “Ankara’dan Sahneler ve Kaderin Mahkumları” adıyla Ankara’da çekilen filmleri ve diğer yapımları araştırmaya girişmiş. Bu araştırmayı geçtiğimiz yıl baskısı oldukça sınırlı tutulan bir kitapla sergilemişti.
Bu yıl aynı kitap, Ankara Büyükşehir Belediyesi desteğiyle yeniden basılarak meraklılara sunuldu. Ayrıca Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde de bir sergiye konu edildi.
Kitap, 1920’lerden itibaren Ankara Sinemaları’nın incelemesiyle başlıyor.
Ankara’da çekilen filmler listesi 1925 yılında belgesel bir yapım olan Grass: A Nation’s Battle for Life filmiyle başlar. Ankara’dan yola çıkarak İran’a gitmeye çalışan Bahtiyarlar diye bilinen topluluğu anlatır.
Ardından yine önemli bir belgesel film çekilmiş. 1930’larda dönemin SSCB Hükümeti isteğiyle Türkiye Cumhuriyeti’ni yerinde görüntülemek için Sergey Yutkeviç’in yönetmenliğinde bir film çekilir. Ankara özelinde Türkiye Cumhuriyeti’nin gelişimini anlatan film, çeşitli yasaklamalar ve sansürler neticesinde 59 dakikaya inmiş haliyle izlenebilmektedir.
Ankara’da film çekimi, Yeşilçam döneminde pek de verimli ilerlememiş. Uğur Kavas’ın belirttiğine göre; 1925-2019 yılları arasında 52 filme, 1968-2008 arasında TRT’nin yaptığı Ankara konulu 47 belgesele, yine TRT’nin 2015 yılına kadar yaptığı Ankara’da geçen 17 diziye ulaşılabilmiş.
Uğur Kavas, maalesef bu filmlerin sayılarının az olduğundan yakınıyor. “Ankara’nın ülkenin başkenti olarak daha fazla ön planda olması, şehrin filmlerde plato olarak kullanılması gerek” diyor.
Kitabın adında yer alan “Kaderin Mahkumları”, 1953 yılında tamamı Ankara’da çekilen ilk filmin adı. Başrolünde Ankara Devlet Tiyatrosu Sanatkârları yer alıyor. O yılların ünlü portre fotoğrafçısı Osman Darcan tarafından operatörlüğü (kameramanlığı) filmin önemli oyuncusu Tekin Akmansoy’dur. Akmansoy kitabın kapağında gençliği ve yakışıklılığı ile öne çıkıyor. Ankara’nın Çubuk Barajı, Gençlik Parkı, Tren Garı gibi önemli mekanlarında geçen film, o yıllarda geçen çoğu film gibi maalesef bulunamıyor. Filmden kalan ve Osman Darcan’ın oğlu Mete Darcan tarafından yazara ulaştırılan lobi kartları ise Kavas’a göre gerçek bir hazine.
Bir başka film ise, Ankara Cinayeti adlı film. 1945 yılında işlenmiş ve dönemin ünlü politikacıları ve bürokratlarının da adlarının geçtiği cinayetin filmi 2006’da yapılır ancak kitaba göre bu konuda büyük gizem vardır. Film bir türlü bulunamaz.
Kitap ve sergi’de çeşitli bölümler var. “Tamamı ya da bir bölümü Ankara’da geçen veya Adını Ankara’dan alan filmler”, “İçinde Ankara ile İlgili Mekan, Kişi, Olay Geçen TRT Yapımı Belgeseller” “İçinde Ankara Geçen Belgeseller” “Ankara’da Çevrilen Kısa Filmler” gibi.
Ankara Doğan Taşdelen Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde 18 Ekim’e kadar sürecek sergi kapsamında, 14 Ekim günü kitabın yazarı Uğur Kavas’ın bir söyleşisi de yer alıyor.
Sinematik Yeşilçam için Hazırlayan : Gürol Yüksel – Ekim 2021
