Yeşilçamda kopan istismar furyaları

Sinemamızda İstismar

yesilcam_istismar

Türk sinemasında istismar durumundan, furyadan söz edince çoğumuzun ve özellikle belli bir kuşağın aklına seks filmleri furyası gelir. Oysaki Türk sinemasının tarihsel gelişim serüvenine baktığımızda sadece cinsellik sömürülmez: gözyaşı, masal, aksiyon, çocuk, kovboy, tarih, güldürü, arabesk, inanç… Ne varsa sömürülmüştür.

İstismar ya da furya filmlerinin genel karakteri, dar bütçeli ve ticari eğilimli filmler olmalarıdır. Bu tarz filmler, genel olarak Hollywood sinemasında kopan furyaları taklit etmiş ya da bizdeki eğilimleri izlemişlerdir. Birçoğu çöp film olan furya filmler ve sakız senaryolar önce seyirciyi duygusal –hatta parasal- olarak sömürmüş, sonra da bıktırıp sinemadan uzaklaştırmıştır.

Şimdi bu çizdiğimiz genel çerçeveden özele geçip dönem dönem kopan furyaların bazılarından söz edelim.

1960’lı yıllarda, Kore savaşı ve kırsal alan (köy) filmleri yeterince istismar edilip tüketildikten sonra sıra, küçük yıldız Zeynep Değirmencioğlu’nun canlandırdığı “Ayşecik” karakteriyle özdeşleşmiş çocuk filmlerine gelir.

aysecik_sinematik

İşte birkaç örnek:

Ayşecik (Memduh Ün, 1960);
Ayşecik Şeytan Çekici (Atıf Yılmaz, 1960);
Ayşecik Yavru Melek (Osman F. Seden, 1962);
Ayşecik Ateş Parçası (Hulki Saner, 1962);
Ayşecik Fakir Prenses (Ertem Göreç, 1963);
Ayşecik Canımın İçi (Hulki Saner, 1963);
Ayşecik Çıtı Pıtı Kız (Hulki Saner, 1964);
Ayşecik Cimcime Hanım (Hulki Saner, 1964);
Ayşecik Boş Beşik (Hulki Saner, 1965);
Ayşecik Canım Annem (Aram Gülyüz, 1967);
Ayşecik Yuvanın Bekçileri (Aram Gülyüz, 1969);
Ayşecik Sana Tapıyorum (Aram Gülyüz, 1970);
Ayşecik Bahar Çiçeği (Aram Gülyüz, 1971);
Ayşecik ve Sihirli Cüceler Rüyalar Ülkesinde (Tunç Başaran, 1971)… [1]

Liste uzayıp gidiyor ve biz daha Ömercik ve Sezercik’ten söz etmedik:

Ömercik Babasının Oğlu (Aram Gülyüz, 1969);
Sezercik Aslan Parçası (Memduh Ün, 1972).

1982 yılında başrolünü Cüneyt arkın’ın oynadığı Çetin İnanç’ın kült filmi Dünyayı Kurtaran Adam (Çetin İnanç, 1982) filmiyle en iyi örneğini veren fantastik türü, 60’lı yılların sonuyla 70’li yılların başında Kızıl Maske, Sihirbaz Mandrake, Süpermen, Killing, Zagor, Kaptan Swing gibi çizgi roman kahramanları uyarlanarak sömürülmeye çalışılmış, ama seyirci tarafından pek rağbet görmemiştir.

sofor_nebahat_sinematik

Yine 60’lı yıllarda karşımıza, Sezer Sezin’in oynadığı Şoför Nebahat (Metin Erksan, 1960) filmindeki gibi argo konuşan ve erkek tavırlı kadınların oynadığı filmler furyası çıkar:

Şoför Nebahat ve Kızı (Süreyya Duru, 1964);
Şoför Nebahat Bizde Kabahat (Süreyya Duru, 1965).

SONY DSC

60’lı yılların ortalarında, Batı sinemasından sonra bizde de, biraz eğreti kalmakla birlikte, yerli western filmleri furyası kopar, işte birkaç örnek:

Ringo Kit (Zafer Davutoğlu, 1967);
Çifte Tabancalı Damat (O. Nuri Ergün, 1967);
Cango Ölüm Süvarisi (Remzi Jöntürk, 1967);
Bir Çuval Para (Yücel Uçanoğlu, 1970);
Çeko (Çetin İnanç, 1970);
Kızgın Yabancı (Yavuz Figenli, 1971);
Zapata (Melih Gülgen, 1971);
Hey Amigo Santana (Nuri Akıncı, 1971);
Hey Amigo Beş mezar (Nuri Akıncı, 1971);
Batıdan Gelen Adam (Savaş Eşici, 1971);
Cilalı İbo Teksas Fatihi (Osman F.Seden, 1971);
Her Kurşuna Bir Ölü (Mehmet Aslan, 1971);
Şafakta Silah Sesleri (Semih Evin, 1971);
Belalılar Şehri (Ahmet Sert, 1972);
Son Düello (Nuri Akıncı, 1972);
Küçük Kovboy (Guido Zurli, 1973)… [2]

 

sinderella_sinematik

Yine aynı dönemlerde masal furyası da kopar, ancak bu sefer furyanın kopuş nedeni biraz farklıdır. Türk sineması, sinema salonlarını dolduran seyircinin taleplerini karşılayamamakta ve konu/kaynak sıkıntısı çekmektedir. Tam da bu noktada yerli ve yabancı kaynaklar peş peşe kullanılır:

Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (Ertem Göreç, 1970);
Alaeddin’in Lambası (Natuk Baytan, 1971);
Altın Prens Devler Ülkesinde (Muharrem Gürses, 1971);
Binbir Gece Masalları (Ertem Göreç, 1971);
Bir Varmış Bir Yokmuş (Sırrı Gültekin, 1971);
Keloğlan (Süreyya Duru, 1971);
Keloğlan Aramızda (Sırrı Gültekin, 1971);
Keloğlan ve Yedi Cüceler (Semih Evin, 1971);
Sinderella Kül Kedisi (Süreyya Duru, 1971);
Şehzade Sinbad Kaf Dağında (Muharrem Gürses, 1971)… [3]

Bir yılda bu kadar yoğun istismar, sadece bize özgü bir başarı (!) olsa gerek…

Derken 70’li yılların başlarında o en çok tartışılan/sevilen furya gelir: seks filmleri furyası…

Türk sinemasındaki seks furyası, sadece cinselliği mastürbasyon düzeyinde yaşayan bir seyirci/hedef kitlesinin, ticari zekaya fazlasıyla sahip yapımcılar tarafından keşfedilmesiyle açıklanacak bir olgu değildir. Bu furyanın patlamasında; film şirketlerinin yapım, dağıtım ve gösterim ağıyla ilgili yaşadıkları ekonomik sorunların yanında, televizyonun hayatımıza daha fazla girerek aile seyircisini sinemadan çekmesi yatar.

Bu furyanın, Behçet Nacar’ın oynadığı Parçala Behçet (Melih Gülgen, 1972) filminin iş yapmasıyla başladığı söylense de, aslında furyanın kökleri daha eskilere hatta İtalyan seks avantür filmlerine kadar gider.

astronot_fehmi_sinematik

İşte istismar olarak öne çıkan seks filmlerinden birkaç örnek:

Ah Deme Oh De (Nazmi Özer, 1974);
Tak Fişi Bitir İşi (Ülkü Erakalın, 1974);
Zımbala Behçet (Yavuz Figenli, 1975);
Civciv Çıkacak Kuş Çıkacak (Nazmi Özer, 1975);
Hababam Git Hababam Gel (Aram Gülyüz, 1975);
Hasan Almaz Basan Alır (Aram Gülyüz, 1975);
Tokmak Nuri (Yılmaz Atadeniz, 1975);
Şehvet Kurbanı Şevket (Sırrı Gültekin, 1975);
Vur Davula Tokmağı (Aram Gülyüz, 1975);
Muz Sever misiniz? (Oksal Pekmezoğlu, 1975);
Kokla Beni Melahat (Temel Gürsu, 1975);
Amigo Hüsnü (Arif Kibar, 1975);
Şeftalisi Bala Benziyor (Birsen Kaya, 1975);
İşte Kapı İşte Sapı (Yavuz Figenli, 1975);
Çukulata Tarlası (Günay Kosova, 1975);
Çalkala Yavrum Çalkala (Ülkü Erakalın, 1975);
Dam Budalası (Yavuz Figenli, 1975);
Beş Dakikada Beşiktaş (Aram Gülyüz, 1976);
Kayıkçının Küreği (Çetin İnanç, 1976);
Fırçana Bayıldım Boyacı (Ülkü Erakalın, 1978);
Astronot Fehmi (Naki Yurter, 1978);
Öttür Kuşu Ömer (Yücel Uçanoğlu, 1979);
Kasımpaşalı Emmanuel (Sırrı Gültekin, 1979);
Öyle Bir Kadın ki (Naki Yurter, 1979)…

Seks furyasının özellikle Necmettin Erbakan’ın Milli Selamet Partisi’nin de koalisyon ortağı olduğu Milliyetçi Cephe hükümeti (1975-1977) zamanında azmış olması, ibret verici bir manzara olsa gerek…

1980 Askeri Darbesiyle birlikte seks furyası da sona erdi; birçok pornocu oyuncu ve yönetmen tutuklandı, seks filmlerini oynatan sinema salonları basıldı/kapatıldı. Giovanni Scognamillo’nun yorumuyla,”Furya’nın kesilebilmesi için 12 Eylül’ü beklemek gerekiyor. Ama 12 Eylül’e gelindiğinde Yeşilçam’da sık sık olduğu gibi furya zaten kendiliğinden tükenmiştir ve yerini yine varoşların desteklediği arabesk’e bırakmıştır.” [4]

Elbette bu yazının sınırları içinde bir çok furyayı atlamak zorunda kaldık. Özellikle 70’li yıllarda seks furyasıyla paralel giden, ama arada bir yolları kesişen tarihsel macera filmleri ve yine 1974 Kıbrıs Barış Harekatı’yla birlikte patlayan, Hollywood’un Vietnam filmlerinin kötü bir kopyası olmaktan öte gidemeyen Kıbrıs filmleri…

kara_murat_sinematik

Örneğin Cüneyt Arkın’ın canlandırdığı Malkoçoğlu, Battal Gazi ve Hacı Murat karakterlerini bir kenara bırakır sadece Kara Murat serisini alırsak:

Kara Murat Fatih’in Fedaisi (Natuk Baytan, 1972);
Kara Murat Fatih’in Fermanı (Natuk Baytan, 1973);
Kara Murat Kardeş Kanı (Natuk Baytan, 1974);
Kara Murat Kara Şövalye’ye Karşı (Natuk Baytan, 1975);
Kara Murat Şeyh Gaffar’a Karşı (Natuk Baytan, 1976);
Kara Murat Denizler Hakimi (Natuk Baytan, 1977);
Kara Murat Devler Savaşıyor (Natuk Baytan, 1978)… [5]

Yine aynı dönemde Sezgin Burağın yarattığı çizgi roman karakteri “Tarkan”, Kartal Tibet kullanılarak beş bölüm halinde istismar edilir.

Tarkan (Tunç Başaran, 1969);
Tarkan Gümüş Eyer (Mehmet Aslan, 1970);
Tarkan Viking Kanı (Mehmet Aslan, 1971);
Tarkan Altın Madalyon (Mehmet Aslan, 1972);
Tarkan Kolsuz kahraman’a Karşı (Mehmet Aslan, 1973)…

Tekrar 12 Eylül’e geri dönecek olursak, 12 Eylül sonrasında özellikle kimlik bunalımlarını işleyen “bunalım” filmleri patlak verse de kalıcı olan arabesk filmleri furyası olur. Seks filmlerinin antitezini oluşturan ve Yeşilçam sinemasının geleneksel klişelerinden beslenen arabesk filmleri furyası, daha çok gözyaşını sömürüyordu.

acilarin_cocugu_sinematik

“Gözyaşı” sömürüsü, Türk sineması için sonun başlangıcı olur ve ardından hızla çöküşe geçer. Türk sinemasını durma noktasına getiren bu çöküş, 90’lı yılların ikinci yarısına kadar sürdü. Dibi gören Türk sineması ancak, Eşkıya (Yavuz Turgul,1996) ve Ağır Roman (Mustafa Altıoklar, 1997) gibi Rönesans filmleriyle ayağa kalkabildi. Arabesk furyasını, sadece çıkış yılı olan 1980 yılını baz alarak örnekleyelim:

Orhan Gencebay’ın oynadıkları: Ben Topraktan Bir Canım (Osman F. Seden, 1980); Kır Gönlünün Zincirini (Şerif Gören, 1980); Yarabbim (Temel Gürsu,1980).

İbrahim Tatlıses’in oynadıkları: Ayrılık Kolay Değil (Temel Gürsu, 1980); Çile (Remzi Jöntürk,1980).

Ferdi Tayfur’un oynadıkları: Boynu Bükük (Temel Gürsu, 1980); Durdurun Dünyayı (Osman F. Seden, 1980); Huzurum Kalmadı (Natuk Baytan, 1980)…

Müslüm Gürses’in oynadıkları: Bağrıyanık (Yücel Uçanoğlu, 1980); Kul Sevdası (Melih Gülgen, 1980)

Ercan Turgut’un oynadığı: Perişanım (Temel Gürsu, 1980).

Gökhan Güney’in oynadığı: Sevgi Dünyası (Kartal Tibet, 1980)…[6]

Daha Küçük Ceylan’dan ve filmlerine Nuri Alço’nun büyük “katkı” sunduğu Küçük Emrah’ın filmlerinden bahsedemedik…

Küçük Emrah’ın oynadığı ilk iki-üç filmi: Acıların Çocuğu (Ümit Efekan, 1985); Boynu Bükükler (Ümit Efekan, 1985); Ayrılamam (Temel Gürsu, 1986)…

Küçük Ceylan’ın “küçüklük” yıllarında oynadığı iki film ise: Yuvasızlar (Temel Gürsu, 1987); Annem (Temel Gürsu, 1987) olarak kayıtlara geçer.

Her filme furya film gözüyle bakmak, Türk sinemasına yapılmış büyük bir haksızlıktır. Sinema elbette, belli bir estetik değere ulaşmak için gözyaşı, çocuk ve cinsellik dahil her konuyu işler, ama sömürmez…

Sinematik Yeşilçam için kaleme alan : Osman Akyol
17 Ekim 2010, İstanbul – Yeşilçamda kopan istismar furyaları
Yordam, güz 2010

[1] Giovanni Scognamillo, Türk Sinema Tarihi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2003
[2] A.g.e.
[3]A.g.e.
[4] Giovanni Scognamillo, Erotik Türk Sineması, s.145, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2000
[5] Giovanni Scognamillo, Türk Sinema Tarihi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2003
[6] A.g.e.

3 thoughts on “Yeşilçamda kopan istismar furyaları

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir